Wszystko o czasowniku w języku niemieckim
Teoria, odmiana czasownika, rodzaje czasowników i przykłady zastosowania.
Czasownik teoria
Czasownik jest odmienną częścią mowy i odpowiada na pytania: Co robi? Co się z nim dzieje? Formą podstawową czasownika jest bezokolicznik. W języku polskim bezokolicznik kończy się na na –ć (cieszyć się, spać, pisać). W języku niemieckim bezokolicznik kończy się na –en (malen – malować, fragen – pytać, trinken – pić).
Aby odmienić czasownik przez osoby w czasie teraźniejszym Präsens, należy usunąć końcówkę –en i do tematu czasownika dodać końcówki osobowe.
Końcówki osobowe
| Personalpronomen – Zaimek osobowy | Verbendungen – Końcówka |
|---|---|
| ich | -e |
| du | -st |
| er/sie/es/man | -t |
| wir | -en |
| ihr | -t |
| sie/Sie | en |
Czasownik regularny
| malen – malować | besuchen – odwiedzać, uczęszczać | fragen -pytać | |
|---|---|---|---|
| ich | male | besuche | frage |
| du | malst | besuchst | fragst |
| er/sie/es/man | malt | besucht | fragt |
| wir | malen | besuchen | fragen |
| ihr | malt | besucht | fragt |
| sie/Sie | malen | besuchen | fragen |
Czasowniki, kończące się na: -t, -d, -chn, -ffn, -tm, otrzymują w 2. i 3. os. lp. i 2. os. lm. przed końcówką osobową samogłoskę e.
| antworten – odpowiadać | rechnen – liczyć | badenen -kąpać się | |
|---|---|---|---|
| ich | antworte | rechne | bade |
| du | antwortest | rechnest | badest |
| er/sie/es/man | antwortet | rechnet | badet |
| wir | antworten | rechnen | baden |
| ihr | antwortet | rechnet | badet |
| sie/Sie | antworten | rechnen | baden |
Czasowniki, których temat kończy się na: -s, -ss, -ß, -z, -tz, -x, w 2. os. lp. zamiast końcówki -st otrzymują końcówkę -t.
| heißen – nazywać się | tanzen – tańczyć | reisen – podróżować | |
|---|---|---|---|
| ich | heiße | tanze | reise |
| du | heißt | tanzt | reist |
| er/sie/es/man | heißt | tanzt | reist |
| wir | heißen | tanzen | reisen |
| ihr | heißt | tanzt | reist |
| sie/Sie | heißen | tanzen | reisen |
Przykłady
Der Lehrer fragt den Schüler. Heißt du Martha? Ihr tanzt gern. Sie reisen viel. Du lernst doch Deutsch. Meine Schwester maltin der Freizeit. Ich bade im Meer. Sie antwortet nicht. Du rechnest zu schnell. Das Kind besucht ein Gymnasium. Fragst du mich?
Ćwiczenia – czasownik regularny
Czasownik nieregularny
- czasowniki, w których samogłoska rdzenna a zmienia się w 2. i 3. os. lp. na ä, np.: laufen (biec), schlafen (spać), fahren (jechać), tragen (nosić), waschen (myć, prać), halten (trzymać, zatrzymać się)
- czasowniki, w których samogłoska rdzenna e zmienia się w 2. i 3. os. lp. na i, np.: helfen (pomagać), sprechen (mówić), essen (jeść), geben (dawać), nehmen (brać), treffen (spotykać)
- czasowniki, w których samogłoska rdzenna e zmienia się w 2. i 3. os. lp. na ie, np.: sehen (widzieć).
| laufenen – biegać a => ä |
helfen – pomagać e => i |
sehen – widzieć a => ie |
|
|---|---|---|---|
| ich | laufe | helfe | sehe |
| du | läufst | hilfst | siehst |
| er/sie/es/man | läuft | hilft | sieht |
| wir | laufen | helfen | sehen |
| ihr | lauft | helft | seht |
| sie/Sie | laufen | helfen | sehen |
- Czasowniki haben i sein.
| haben- mieć | sein – być | |
|---|---|---|
| ich | habe | bin |
| du | hast | bist |
| er/sie/es/man | hat | ist |
| wir | haben | sind |
| ihr | habt | seid |
| sie/Sie | haben | sind |
Przykłady
Der Schüler läuft 2 Kilometer. Siehst du Gebirge do drüben? Ihr helft euren Eltern. Sie laufen oft. Sie hilft dem Jungen. Der Mann hat keine Zeit. Bist du zufrieden mit deinem Auto?
Ćwiczenia – czasowniki nieregularne
Ćwiczenia – czasowniki haben i sein
Czasowniki modalne
Czasowniki modalne odmieniają się przez zaimki osobowe inaczej w liczbie pojedynczej, a inaczej w liczbie mnogiej. Porównaj w tabeli.
| dürfen – mieć pozwolenie | können – umieć, potrafić, móc | mögen – lubić | müssen – musieć | sollen – mieć powinność | wollen – chcieć | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ich | darf | kann | mag | muss | soll | will |
| du | darfst | kannst | magst | musst | sollst | willst |
| er/sie/es/man | darf | kann | mag | muss | soll | will |
| wir | dürfen | können | mögen | müssen | sollen | wollen |
| ihr | dürft | könnt | mögt | müsst | sollt | wollt |
| sie/Sie | dürfen | können | mögen | müssen | sollen | wollen |
Czasowniki modalne występują z bezokolicznikiem innego czasownika tworząc z nim orzeczenie zdania. Czasownik modalny w formie osobowej występuje na drugim miejscu, a bezokolicznik (drugiego czasownika) na końcu zdania.
Przykłady
Ihr sollt das Buch lesen.
Ich muss fleißig arbeiten.
Das Kind kann endlich in die Schule gehen.
Die Schüler müssen für die Prüfung viel lernen.
Der Junge will Fußball spielen.
Ćwiczenia – czasowniki modalne
Czasowniki zwrotne
Czasowniki zwrotne to czasowniki z zaimkiem zwrotnym sich, który odnosi się zawsze do podmiotu.
W języku polskim zaimek zwrotny jest we wszystkich osobach taki sam się, natomiast w języku niemieckim przyjmuje w zależności od osoby różne formy.
Odmiana zaimka zwrotnego
| Zaimek zwrotny – Reflexivpronomen sich im Nominativ Akkusativ Zaimek zwrotny się w mianowniku bierniku |
Zaimek zwrotny – Reflexivpronomen sich im Dativ Zaimek zwrotny sobie w mianowniku bierniku |
|
|---|---|---|
| ich | mich | mir |
| du | dich | dir |
| er/sie/es/man | sich | sich |
| wir | uns | uns |
| ihr | euch | euch |
| sie/Sie | sich | sich |
Przykłady czasowników zwrotnych
| sich freuen– cieszyć się | sich treffen – spotykać się | sich rasieren – golić się | |
|---|---|---|---|
| ich | freue mich | treffe mich | rasiere mich |
| du | freust dich | triffst dich | rasierst dich |
| er/sie/es/man | freut sich | trifft sich | rasiert sich |
| wir | freuen uns | treffen uns | rasieren uns |
| ihr | freut euch | trefft euch | rasiert euch |
| sie/Sie | freuen sich | treffen sich | rasieren sich |
Nie wszystkie czasowniki zwrotne w języku niemieckim są również zwrotne w języku polskim.
Przykłady
sich unterhalten (rozmawiać), sich ausruhen (odpoczywać), sich bedanken (dziękować), sich erholen (odpoczywać), sich setzen (siadać)
Nie wszystkie czasowniki zwrotne w języku polskim są zwrotne w języku niemieckim.
Przykłady
lachen (śmiać się), spielen (bawić się), enden (kończyć się), heißen (nazywać się), lernen (uczyć się), beginnen (zaczynać się).
Przykłady zdań
Ihr freut euch auf die Ferien.
Ich rasiere mich jeden Tag.
Das Kind trifft sich mit dem Vater.
Ćwiczenia – czasowniki zwrotne
Czasowniki rozdzielnie złożone
Czasowniki rozdzielnie złożone składają się z akcentowanego przedrostka i czasownika.
Przedrostki rozdzielne
ab-, an-, auf-, aus-, bei-, ein-, fern-, fest-, mit-, nach-, statt-, teil-, um-, vor-, weg-, zu-, zurück-, zusammen-.
PRZYKŁADY
abnehmen (odchudzać się), anfangen (zaczynać), aufräumen (sprzątać), aussehen (wyglądać), beibringen (wpajać, uczyć), einschlafen (zasypiać), fernsehen (oglądać telewizję), feststellen (stwierdzać), mitbringen (przynieść ze sobą), nachholen (nadrobiać zaległości), stattfinden (odbywać się), teilnehmen (brać udział), umziehen (przeprowadzać się), vorstellen (przedstawiać), weggehen (odchodzić), zumachen (zamykać), zurückkommen (wracać), zusammenarbeiten (współpracować)
W czasie teraźniejszym Präsens czasownik odmieniamy, a przedrostek przechodzi na koniec zdania.
Ich stehe um sechs Uhr auf.
Er bringt mir die deutsche Grammatik bei.
Die Schüler kommen gleich zurück.
Jeśli czasownik rozdzielny występuje w zdaniu z czasownikiem modalnym, to jest na końcu zdania w formie bezokolicznika pisany łącznie (Porównaj).
Ich muss um sechs Uhr aufstehen.
Er soll mir die deutsche Grammatik beibringen.
Die Schüler möchten gleich zurückkommen.
Czasowniki nierozdzielnie złożone
Czasowniki nierozdzielnie złożone składają się z nieakcentowanego przedrostka i czasownika.
Przedrostki nierozdzielne
be-, emp-, ent-, er-, ge-, miss-, ver-, zer-.
PRZYKŁADY
besuchen (odwiedzać), empfehlen (polecać), entstehen (powstawać), erfinden (wynaleźć), gehören (należeć do), misstrauen (nie ufać), verstehen (rozumieć), zerstören (niszczyć) Przy odmianie czasownika w czasie teraźniejszym Präsens nie rozdziela się przedrostka od właściwego czasownika.
Ich besuche ein Lyzeum.